Zaćma to schorzenie oka, u którego podstawy leży zmętnienie jego soczewki. To właśnie soczewka jest jednym z tych elementów gałki ocznej, który odpowiada za prawidłowe powstawanie obrazu na siatkówce. Zaćma jest stosunkowo częstym schorzeniem wśród populacji, dlatego warto dowiedzieć się więcej na jej temat.
Zmętnienie soczewki oka może wynikać ze zmian starczych. Zaćma starcza jest najczęstszym rodzajem zaćmy nabytej. Objawy zaćmy starczej pojawiają się typowo po 50 roku życia. Najpowszechniejsze objawy zaćmy starczej to zamglenie widzenia, podwójne widzenie konturów obrazu, a także pogarszająca się ostrość wzroku. Zaćma może zajmować różne warstwy soczewki. W zależności od zajętej warstwy wyróżniamy kilka typów zaćmy starczej:
Należy mieć świadomość, że zaćma starcza często jest mieszana, co znaczy, że zmętnienia nie są ograniczone tylko do jednej warstwy soczewki oka.
Zmętnienie soczewki oka może pojawić się już w momencie urodzenia. Zaćma wrodzona to schorzenie, które może być jednostronne lub obustronne. Obustronne zmętnienie soczewki jest często wywołane mutacjami genetycznymi, co więcej, zaćma często towarzyszy zespołom genetycznym (np. zespołowi Downa). Zaćmę wrodzoną może wywołać również narażenie na promieniowanie jonizujące lub przyjmowanie przez matkę dużych dawek leków sterydowych. Zakażenia wirusowe (wirusem świnki, opryszczki, czy różyczki) również są czynnikiem ryzyka rozwoju zaćmy wrodzonej.
Podstawowym objawem zaćmy wrodzonej jest biała źrenica (leucocoria). Świadczy ona o całkowitej zaćmie wrodzonej. Biała źrenica może być również objawem siatkówczaka i retinopatii wcześniaczej, nie jest więc to objaw związany wyłącznie z zaćmą wrodzoną.
Ciekawym objawem zaćmy wrodzonej obustronnej jest odruch palcowo - oczny, który polega na tym, że dziecko uciska piąstkami swoje oczy. Przypadek dziecka z zaćmą wrodzoną jednooczną przedstawia portal Oculino.
Podstawą leczenia zaćmy wrodzonej jest chirurgicznej usunięcie zmętniałej soczewki. W przypadku zaćmy wrodzonej obustronnej istnieje ryzyko rozwoju u dziecka oczopląsu, dlatego należy przeprowadzić operację odpowiednio wcześnie - najlepiej w pierwszych 12 tygodniach życia.
Zmętnienie soczewki nie zawsze wynika ze zmian starczych organizmu. Przyczyną zaćmy mogą być także zaburzenia metaboliczne. Najczęstszym zaburzeniem metabolicznym, które predysponuje do rozwoju zaćmy wtórnej jest cukrzyca. Sorbitol, który powstaje w soczewce z przemian glukozy jest przyczyną nie tylko zaćmy, ale i krótkowzroczności, czyli pogorszenia widzenia przedmiotów z bliska. Zaćma cukrzycowa występuje typowo u młodych pacjentów, rozwija się ona i pogłębia w bardzo krótkim czasie. Wyrównanie gospodarki węglowodanowej i utrzymywanie poziomu cukru na prawidłowym poziomie może spowodować cofnięcie się zmian w soczewce. Należy mieć również świadomość, że cukrzyca przyspiesza rozwój zaćmy nabytej starczej.
Zaćma wtórna to nie tylko cukrzyca. Do rozwoju zaćmy może dojść również w przebiegu zaburzeń metabolizmu wapnia. Niedobór wapnia, wywołany na przykład niedoczynnością przytarczyc może powodować mętnienie naturalnej soczewki oka. Taką zaćmę nazywamy zaćmą tężyczkową - tężyczka to zespół objawów wywołanych niedoborem wapnia w organizmie.
Kolejnym rodzajem zaćmy wtórnej jest zaćma miotoniczna. Towarzyszy ona wrodzonej chorobie mięśni - dystrofii mięśniowej miotonicznej. Zmętnienia w tym rodzaju zaćmy układają się w charakterystyczne wielobarwne kryształy, które zlokalizowane są w korze soczewki. Zaćma tężyczkowa i miotoniczna są zdecydowanie rzadsze, niż zaćma starcza.
Zaćma leczona jest wyłącznie operacyjnie, nie ma dowodów na skuteczność leczenia farmakologicznego tego schorzenia. Fakoemulsyfikacja to zabieg operacyjny, który polega na rozdrobnieniu jądra soczewki za pomocą ultradźwięków. Następnie konieczne jest usunięcia (zassanie) mas soczewkowych poza gałkę oczną. Dostęp do soczewki uzyskuje się dzięki niewielkiemu, linijnemu nacięciu, które wykonuje się na torebce soczewki. Po usunięciu zmętniałej soczewki konieczne jest wszczepienie nowej, sztucznej.
Należy podkreślić, że fakoemulsyfikacja soczewki nie wymaga znieczulenia ogólnego. Stosuje się znieczulenie powierzchniowe z użyciem kropel. Znieczulenie to zapewnia odpowiedni komfort, a cały zabieg jest bezbolesny dla pacjenta. Dzięki zabiegowi operacyjnemu zaćma jest uleczalna. Operacja pozwala na odzyskanie dawnego, prawidłowego widzenia i powrót do codziennych obowiązków i pracy. Wszczepiona sztuczna soczewka zapewni prawidłowe widzenia na całe życie, jej wymienianie nie jest konieczne.